Kościół parafialny pw. św. Bartłomieja wraz z dzwonnicą w Brzózie Nr rej. MWKZ 281/A z 16.10.1956, 320/A z 15.06.1967 oraz 34/A z 25.04.1980
Zabytkowy kościół parafialny pw. Świętego Bartłomieja wraz z dzwonnicą w Brzózie pochodzi z połowy XIX w. Zespół kościelny usytuowany jest w centralnej części wsi przy drodze krajowej nr 48 prowadzącej z Kozienic do Głowaczowa, na działce o prostokątnym planie, która przylega od południa do szosy. Główne wejście na teren przykościelny prowadzi od strony wschodniej, kościół usytuowany wzdłuż linii wschód-zachód położony jest na centralnej części działki. Dzwonnica leży na północny-wschód od kościoła w narożniku działki.
Przyjmuje się, że pierwszy kościół parafialny w Brzózie powstał w pierwszym ćwierćwieczu XVI w., pierwsze wzmianki pisane o kościele pochodzą z 1529 r. Drewniany kościółek parafialny pw. św. Bartłomieja Apostoła został spalony w 1656 r. podczas najazdu Szwedów na Polskę. Niedługo po tym, w 1660 r. król Jan Kazimierz zezwolił na czerpanie materiału z lasów królewskich na wybudowanie nowego kościoła, który postawił i wykończył ks. Grzegorz Rojek. W 1661 r. obok świątyni została postawiona dzwonnica. Przez lata kolejni proboszczowie parafii uzupełniali i fundowali wyposażenie kościoła, który popadał jednak w coraz gorszy stan. Kolejne ważne wydarzenia z dziejów kościoła brzózkiego pochodzą z 1773 r. Nie jest do końca wyjaśnione, czy wówczas poprzedni kościół został znacznie przebudowany i powiększony, czy powstał zupełnie nowy kościół zbudowany przez miejscowego plebana ks. Jakóba Górskiego. Przychylając się do tej drugiej wersji możemy mówić o trzecim, kolejnym budynku kościelnym w Brzózie. Prace nad wykończeniem świątyni trwały jeszcze kilka lat, w tym czasie wybudowano w sąsiedztwie murowany skarbczyk, w którym przechowywano bogate wyposażenie drewnianego kościoła. Obiekt ten zachował się do dziś i jest również wpisany do rejestru zabytków. Kościół konsekrowano w 1781 r. Miejsce w którym stoi skarbczyk, mówi nam również o miejscu lokalizacji drewnianych świątyń w Brzózie aż do 1845 r.
6 października 1845 r. gwałtowny pożar spalił znaczną część Brzózy, w tym drewniany kościół, plebanię, dzwonnicę, której dzwony stopiły się w pożodze. Przez następnych 11 lat nabożeństwa odbywały się w murowanym skarbczyku i dobudowanej, drewnianej "szopie". Fundatorem obecnego kościoła był ówczesny właściciel Brzózy, carski generał Adam Ożarowski. Projekt kościoła, stylem nawiązującego do późnego gotyku angielskiego wykonał inż. arch. Ignacy Leopold Essmanowski, autor planów m.in. kościoła Narodzenia NMP na warszawskim Mokotowie. Kamień węgielny (składający się z 10 pamiątkowych cegieł z wyrytymi imionami, nazwiskami oraz godnością fundatorów, duchownych, rządcy dóbr z żoną i budowniczego z żoną) pod budowę poświecono i wmurowano 7 maja 1854 r. W kamiennej skrzyni złożonej pod ścianą przy wielkim ołtarzu oprócz cegieł znalazł się również spisany na pergaminie akt założenia. Świątynie budowano i wykańczano przez 2 lata. 21 września 1856 r. dokonało się uroczyste przeniesienie Najświętszego Sakramentu oraz poświęcenia kościoła przez ks. proboszcza Ignacego Millera. Przez następne 10 lat trwało wyposażanie wnętrza świątyni, w 1866 r. bp Michał Józef Juszyński konsekrował kościół. Z tego czasu do dziś zachował się ogólny wygląd gmachu i większość wyposażenia świątyni.
Kościół ma 39 m długości, prawie 15 m szerokości, nawa główna ma niecałe 14 m wysokości, front świątyni jest wyższy i ma około 30 m wysokości. Kościół ma dach dwuspadowy, konstrukcji drewnianej opartej na stropie typu "Fert", kryty blachą miedzianą. Posiada jedną nawę i prezbiterium, ściany nakrywa sufit lustrzany. Na kościele jest mała sygnaturka. Bardzo ciekawie przedstawia się fasada świątyni w formie zamkowej, którą stanowią schody ciosowe o sześciu stopniach. Co ciekawe, jak wskazują konserwatorzy zabytków ornamentyka szczytów nawiązuje do zamku w Kórniku i podziałów elewacji zbliżonych do pałacu w Dowspudzie. Tego typu rozwiązanie architektoniczne można znaleźć w wielu kościołach parafialnych powstałych w neogotyku, np. w Wielączy koło Zamościa. Wejście do kościoła stanowią wielkie drzwi modrzewiowe, nad którymi znajduje się kartusz z herbem Ożarowskich. Wyżej napis "ERECTUM EST AD 1856" oraz motyw słoneczny. Po obu stronach drzwi sa dwie nisze, a w nich figury świętych: biskupa Wojciecha i św. Piotra z Alcantary zakonnika. U szczytu ściany frontowej jest imitacja zegara, poniżej którego płaskorzeźba baranka z kamienia. W kruchcie kościoła przedzielonej kutą, przeszkloną kratą znajdziemy kilka wmurowanych tablic memoratywnych, krzyż oraz tablicę z historią parafii i wymienionymi proboszczami Brzózy. Z pomieszczenia południowego sąsiadującego z kruchtą prowadzą schody na chór. Pod terakotową posadzką, na wysokości prezbiterium znajdują się katakumby z grobami Ożarowskich. Zakrystia mieści się w osobnej przybudówce od strony ołtarza wielkiego.
Bardzo ciekawie przedstawia się zachowane do dziś wyposażenie kościoła. Stanowi je ołtarz główny oraz dwa ołtarze boczne (pierwotnie były cztery) i chrzcielnica z poł. XIX w. wybudowane specjalnie na potrzeby kościoła, jak również bogato zdobione, barokowe wyposażenie z poł. XVII w. - w większości pozyskane z opactwa cystersów w Oliwie. Wśród nich znajdują się finezyjna, drewniana ambona i cykl płaskorzeźb z 1635 r. dłuta Andrzeja Goetckena.
Ołtarz główny murowany, neogotycki, iluzjonistyczny o wysokości około 10 m, nawiązuje do wyglądu elewacji frontu kościoła, mensa ołtarzowa granitowa pochodzi z 2000 r. W centrum ołtarza jest dużych rozmiarów obraz Męki Pańskiej namalowany przez Wincentego Andrzejewskiego, nad obrazem krzyż oraz figurki aniołów, po jego bokach w wąskich wnękach drewniane, neogotyckie rzeźby: św. Stanisława i św. Wojciecha. Do dziś zachowane dwa ołtarze boczne, murowane z XIX w. zawierają: obraz Męczeństwo św. Bartłomieja z drewnianymi rzeźbami św. Franciszka i św. Jacka; obraz Matki Bożej Różańcowej namalowany przez Zofię Rajer z drewnianymi rzeźbami św. Jana Nepomucena i św. Agnieszki. Zachowana chrzcielnica drewniana z elementami wytłaczanymi z gipsu posiada bogatą dekorację o charakterze architektonicznym.
Poza wymienionymi, wyjątkowości wnętrza zabytkowej świątyni nadają cykl płaskorzeźb oraz ambona nabyte od zakonników kościoła cystersów w Oliwie. Płaskorzeźby z 1635 r. stanowią trzy zespoły tematyczne: cykl Bożego Narodzenia, cykl męki Pana Jezusa i cykl Czterej Ewangeliści. W skład pierwszego cyklu wchodzą: Zwiastowanie, Boże Narodzenie, Pokłon Trzech Króli, Obrzezanie; w skład cyklu męka Pana Jezusa wchodzą: Modlitwa w Ogrójcu, Pojmanie, Przed Arcykapłanem, Przed Piłatem, Biczowanie, Ostatnia Wieczerza; cykl czterej Ewangeliści stanowią płaskorzeźby: Św. Marek Ewangelista, Św. Mateusz Ewangelista, Św. Łukasz Ewangelista, Św. Jan Ewangelista. Oprócz cyklu płaskorzeźb jest jeszcze kunsztownie wykonana drewniana ambona z Oliwy w stylu barokowym, datowana na początek XVII w. Na terenie zespołu kościelnego znajduje się także wiele zabytków ruchomych, które razem tworzą listę 41 pozycji zewidencjonowanych zabytków ruchomych chronionych przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Są to m.in. drewniane rzeźby, płaskorzeźby, obrazy, krzyże drewniane i metalowe, relikwiarz, świeczniki i inne. Współczesne organy 9-głosowe, z wykorzystaniem elementów poprzednich organów pochodzą z 1954 r.
Od chwili wybudowania kościół był wielokrotnie remontowany i restaurowany. Pierwsze prace naprawcze dokonano jeszcze pod koniec XIX w., podczas I wojny światowej świątynię zdewastowały wojska niemieckie, czasowo zamieniły na stajnię dla koni a później na szpital polowy. Po wojnie poważny remont miał miejsce dopiero w latach 1927-1929, kolejna restauracja została wykonana w 1937 r. Pod koniec II wojny światowej został poważnie zniszczony, po czym wstępnie odbudowany w latach 1945-1948, później remontowany i restaurowany w latach 1955, 1969, od 1992, a także od 1999 r. staraniem obecnego proboszcza ks. Krzysztofa Katany.
Kościół wraz z dzwonnicą będącą w zgodności stylowej ze świątynią w Brzózie, górujący nad malowniczą okolicą, przyciąga uwagę nie tylko niecodziennym wyglądem zewnętrznym ale i bogatym wyposażeniem o finezyjnych wykończeniach.
